نگرشی نو در فهم احادیث نبوی (کتاب)

کتاب «نگرشی نو در فهم احادیث نبوی» ترجمه کتاب «السنة النبویة بین اهل الفقه و اهل الحدیث» نوشته دکتر غزالی متفکر مصری از داوود ناروئی است که کتابی مستند در نقد برداشت انحرافی و افراطی وهابیون و سلفیه است.

غزالی در این کتاب ضمن ارجاع به تفکر متقدمان اهل حدیث، در این که هیچ یکی از محدثان معصوم از خطا و اشتباه نیست، نقدهای جدی را بر احادیث جعلی وارد شده در صحیح بخاری و صحیح مسلم وارد می‌کند. تمامی این نقدها از ناحیه تعارض این احادیث با قرآن کریم و عقل برمی‌خیزد.

او در ابتدای کتاب نمونه‌هایی از روایات مبهم و یا مجعول مربوط به بیماری‌زا بودن گوشت گاو، حجاب و نقاب زنان و تحریم تحصیل دختران را بررسی می‌کند. پس دیدگاه ابن حزم را درباره تحریم موسیقی طرح و رد می‌نماید. در بخش بعدی کتاب آداب خوراک و پوشاک و مسکن و احادیث مربوط به زهد، شخصیت دجال، کشف ساق و جهاد و شورا را با توجه احادیث و روایات بررسی می‌کند.

از منظر نویسنده اسلام دین جبرگرا نیست بلکه اخبار و روایات مبتنی بر جبر اغلب جعلی و ساختگی هستند. وی در خاتمه، تنبیه بدنی زنان را مخالف نص صریح قرآن دانسته؛ تمامی اخبار مبتنی بر شدت و خشونت نسبت به زنان را مجعول و نوعی تفسیر وارونه آیات و روایات به‌ شمار می‌آورد.

او در این کتاب از دیدگاه های امام محمد عبده دفاع می کند و از این که احادیث کذب جادوشدن پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شده در صحیح بخاری را تکذیب می‌کند، اظهار مسرت کرده و از این که عبده به این سبب مورد اتهام متعصبان و مقلدان جاهل قرار گرفته، اظهار ناراحتی می‌کند: «وقد سرنی ان الشیخ محمد عبده رفض هذا الحدیث، وساءنی أن الرجل الضخم اتهم فی دینه لهذا الموقف المعظم لقدر الرسول!!؛ خوشحال شدم که شیخ محمد عبده، این حدیث را رد کرده‌ است و این که چنین شخصیت بزرگی به خاطر رد این حدیث و در دفاع از جایگاه رسول صلی الله علیه و آله، متهم به بی دینی شده مرا نارحت کرد». (السنة النبویة بین اهل الفقه و اهل الحدیث/الغناء) (نگرشی نو در فهم احادیث نبوی/موسیقی و آوازخوانی ص۱۱۰ ـ نشراحسان)

غزالی در این کتاب به درستی، سخن بزرگان فقهای اصولی مذاهب اربعه در ظنی بودن اخبار آحاد را نقل و تأیید می‌کند. او در این کتاب با استاد احمد امین هم نظر است که متأسفانه محدثین به جای توجه به نقد متن حدیث، تمام همت خود را صرف نقد سند آن کرده‌اند (فجر الاسلام، صص۲۱۷،۲۱۸) و این که علم جرح و تعدیل راویان، ظنی بوده و بر اساس درگیری های مذهبی و فرقه‌ای قرار دارد از این رو محدثان در جرح و تعدیل کمتر راوی به اتفاق می‌رسند.(ضحی الإسلام، ۲/۱۱۸،۱۱۷)

غزالی می‌نویسد: «والقول بأن حدیث الآحاد یفید الیقین کما یفیده المتواتر ضرب من المجازفة المرفوضة عقلا ونقلا: این سخن که حدیث آحاد به مانند متواتر مفید یقین است، نوعی گزافه گویی مردود بوده و فاقد ریشه عقلی و نقلی است». (السنة النبویة/الغناء)(نگرشی نو در فهم احادیث نبوی/ص۱۰۸)

غزالی در ادامه به نقل از شیخ رشید رضا می‌نویسد: «التفرقة بین ما ثبت بنص القرآن من الأحکام، وما ثبت بروایات الآحاد وأقیسة الفقهاء ضروریة، فإن من یجحد ما جاء فی القرآن الکریم بحکم بکفره، ومن یجحد غیره ینظر فی عذره! فما من إمام مجتهد إلا وقد قال أقوالا مخالفة لبعض الأحادیث الصحیحة لأسباب یعذر بها، وتبعه الناس علی ذلک: فرق گذاردن میان احکامی که با متن قرآن ثابت شده‌اند با آنچه از طریق خبر واحد و قیاس فقیهان به ثبوت رسیده، امری ضروری است زیرا کسی که منکر احکام بیان شده در قرآن باشد، حکم به کفر او داده می‌شود. اما کسی که منکر غیر آن باشد، معذور شمرده می‌شود. بسیاری از امامان بنا بر علل و عواملی قابل قبول، دیدگاه هایی مخالف با برخی از احادیث صحیح داشته‌اند و بسیاری از مردم در این زمینه از آنها پیروی کرده‌اند».(السنة النبویة/الغناء)(نگرشی نو در فهم احادیث نبوی/ص۱۰۹)

کتاب «السنة النبویة بین اهل الفقه و اهل الحدیث» در عرض مدت کوتاهی به چندین چاپ رسید به طوری که در حال حاضر این کتاب از چاپ یازدهم هم گذشته‌ است.

منابع

• محمد الغزالی، ویکی پدیا، بازیابی: 26 دی ماه 1391.
• معرفی کتاب نگرشی نو در فهم احادیث نبوی، سایت ویستا، بازیابی: 26 دی ماه 1391.